Grote verwachtingen - Geert Mak

Grote verwachtingen is het vervolg op het succesvolle In Europa dat vijftien jaar geleden verscheen. Grote verwachtingen begint waar In Europa eindigt, in het jaar 1999. Een boek voor iedereen die geïnteresseerd is in de maalstroom van veranderingen die zich de laatste twintig jaar hebben voorgedaan. 

'Waar waren we ook alweer gebleven?'

Ik hoor het Geert Mak zo graag zeggen aan het begin van een nieuwe aflevering. Hij is de geschiedenisleraar die ik altijd had willen hebben.

Met veel belangstelling heb ik 'In Europa' gelezen en met evenveel belangstelling heb ik gekeken naar de 35-delige tv-serie waarin de schrijver een rondreis door Europa maakte en schreef over wat er was gebeurd en hoe het ervoor stond op dat grote continent Europa. Beginnend in het Londen en Parijs van 1900 en eindigend in het Moskou en Sarajevo van 1999.

Was het op het einde van de vorige eeuw een betere wereld? Die vraag dient u zelf te beantwoorden.

HET KAN NIET OP

'Het begon zo grandioos. Net als bij de aanvang van de 20ste eeuw was de start van de 21ste eeuw één groot triomffeest. De Koude Oorlog was voorbij, de beurzen dansten, de champagne ging niet per fles maar per doos over de toonbank, het volksdagblad De Telegraaf toeterde het rond, die vrijdag de 31ste december, vanaf elke kiosk: 'Het kan niet op!' De economische groei zette onverminderd door, het werkloosheidspercentage was ongekend laag, voor het eerst sinds een kwarteeuw kende de schatkist geen tekorten. De krant: 'Nooit eerder ging het de burgers, in elk geval in de westerse wereld, zo goed als nu.'

Zo begint het boek 'Grote verwachtingen' waarin Geert Mak ons meeneemt op een adembenemende reis van snelle en diepgaande veranderingen. De reactie daarop, nostalgie, was in deze jaren misschien nog wel de grootste kracht. Nostalgie is een vorm van heimwee, niet in de ruimte maar in de tijd, een fundamenteel gevoel van ontheemdheid. Vooral emoties speelden een grote rol. Er ontstond een cultuur van angst in het Westen. Angst in plaats van vertrouwen.

De grote verwachtingen uit het begin van deze eeuw waren omgeslagen in een weemoedig verlangen naar een thuis dat, in werkelijkheid nooit had bestaan.

Geleidelijk aan verdampte het optimisme van het begin van de 21ste eeuw. De chaos die volgde had niemand voorzien. De financiële wereld deed het Europese project daveren op zijn grondvesten en het voortbestaan ervan ging aan een zijden draad. Daarna kwam de vluchtelingencrisis, de klimaatcrisis, de Brexit, spanningen in de noord-zuid relatie, populistische leiders, terroristische aanslagen, Oekraïne. Het gaat maar door.

Iets over de helft van het boek komt de schrijver zelf aan het woord in een 'Intermezzo'. Daarin schrijft hij over de veranderingen in Amsterdam en Friesland waar hij woont. Zo komt het allemaal heel dichtbij, een gevoel van verlies, van 'leven op twee ijsschotsen'.

WEG ZEKERHEID

Vele zekerheden zijn uit het leven van mensen verdwenen.

'"Lang geleden, toen ik een alwetende journalist was, schreef een oude journalist me, een voormalige verzetsman", herinnert Mak zich. Zijn boodschap: "Jullie kunnen gemakkelijk praten, vanuit het licht van nu. Maar wat moesten wij, in de jaren dertig? Wij liepen in het donker met een kaarsje te zoeken, tastend en struikelend, in een totaal vreemd huis." Mak anno 2019: "Nu wankel ik zelf rond met zo'n kaarsje".

Wat ik zo waardeer is dat hij de dialoog aangaat met mensen, met gewone mensen en luistert, observeert, onderzoekt en schrijft. Gepassioneerd schrijft en vertelt hij.

Zo weet hij de tijdsgeest goed te pakken.

Voor mij echt een monumentaal werk. Het deed mij soms denken aan een ander monumentaal werk dat ik heb gelezen 'Grand Hotel Europa' van Ilja Leonard Pfeijffer.

Beeld Vincent Mentzel - 2019 - TROUW

Lees meer in onderstaande recensie van Addie Schulte - Boekenstrijd

https://www.boekenstrijd.nl/geschiedenis/grote-verwachtingen-geert-mak-recensie/