De duizelingwekkende jaren Europa 1900-1914 - Philipp Blom

Hoe waren de jaren voor de eerste WO? Stel je voor dat je niets wist van WOI, van Stalingrad, Auschwitz, van Hiroshima. De toekomst ligt nog voor je, open en oningevuld. Met dit gedachte-experiment neemt de auteur je neem naar die duizelingwekkende jaren van 1900 tot 1914.

Een duizelingwekkend boek over een duizelingwekkende periode.

Dit is cultuurgeschiedenis ten top!

Philipp Blom (Hamburg, 1970) is een Duitse historicus, filosoof en schrijver. Hij schrijft voor verschillende bekende kranten, waaronder The Independent, The Times Literary Supplement, Die Zeit, Frankfurter Allgemeine Zeitung en Vrij Nederland. Hij schrijft historische non-fictie en ook fictie.

Hij kreeg vooral bekendheid met zijn eerste boek 'De duizelingwekkende jaren'. Daarvoor kreeg hij in 2009 in Duitsland de NDR Nonfictie Prijs en in 2010 De Groene Waterman Prijs (België).

Redenen genoeg om dit boek te lezen.

Hoe zou het zijn om in het jaar 1900 te leven? Vaak kijken wij terug op die tijdsperiode als naar een idyllische tijd. Alles zou steeds beter worden in 'die goede oude tijd'. Voor de meeste mensen die toen leefden zou die nostalgische visie verrassend zijn geweest.

Ze leefden in een tijd van grote en snelle veranderingen, op technologisch en wetenschappelijk gebied, op gebied van communicatiemiddelen, globalisering en ingrijpende sociale veranderingen. De consumptiemaatschappij drukte haar stempel op die tijd. Mensen hadden het gevoel dat ze steeds sneller leefden in een steeds snellere wereld.

Klinkt dit je bekend in de oren? Die periode heeft meer overeenkomsten met onze tijd dan je zou denken. Dat heeft dit meeslepende boek mij duidelijk gemaakt.

Snelheid kan behalve interessant ook angstaanjagend zijn. Veranderingen brengen onzekerheid, angst en weerstand mee. Dat was toen niet anders. De meest ingrijpende verandering was misschien wel de veranderingen in de verhouding tussen mannen en vrouwen. Mannen werden buitengewoon verontrust over het feit dat hun positie niet meer vanzelfsprekend was. Vrouwen genoten massaal onderwijs en verdienden hun eigen geld. Door nieuwe machines was de spierkracht van de man niet meer zo nodig. Zelfs een kind kon een machine bedienen. Mannen werden onzeker en angstig. Wat was hun nieuwe rol? Als tegenreactie benadrukten mannen de oude waarden. Het was een tijd van uniformen, militarisme, grote snorren en advertenties over de behandeling van 'mannelijke kwalen'. Zelfs het moderne terrorisme waarbij jonge islamitische mannen de wapens oppakken of zich als zelfmoordterroristen gaan gedragen en zich willen laten gelden, is een echo uit die eerdere tijd.

Kortom, wil je onze huidige, moderne wereld begrijpen, lees dan dit boek.

We beginnen onze indrukwekkende reis door de tijd op de Exposition Universelle, de Wereldtentoonstelling in Parijs in 1900. Daarna neemt de auteur je in een snelvaarttrein mee door de jaren.

Wat mij vooral is bijgebleven, is hoe door innovatieve vernieuwingen zoals de nieuwe scheepsturbines, de dynamo en snelle landbouwkundige mechanisaties de adel zijn macht verloor. Want als uitloper van het feodale stelsel waren veel edellieden tot de jaren tachtig van de negentiende eeuw erin geslaagd overal in Europa hun macht te behouden. Door snelle ontwikkelingen was grondbezit als basis van de macht voor de aristocratie zo goed als waardeloos geworden. Niet door een staatsgreep of een revolutie maar door de kracht van wetenschap en techniek.

Wat de schrijver vooral toont, is wat de invloed was van al die snelle veranderingen op mensen. Want wat deed dat nou eigenlijk met mensen? Het was een tijd van 'zwakke zenuwen'. Nog nooit hadden zo veel mannen (en vrouwen) geklaagd over uitputting, nervositeit en neurasthenie.

Om te tonen wat de invloed was op mensen neemt Philipp Blom je mee naar de schrijvers en kunstenaars uit die tijd, hun literatuur, hun schilderwerken, hun films. Hoe meer je bekend bent met deze klassiekers uit de Europese literatuur hoe beter dit boek je zal bevallen. Heb je nog nooit gehoord van Wagner, Klimt, Thomas Mann? Dan zal het boek je mogelijks (te) zwaar vallen.

Hoewel het een boek is dat iedereen een keer dient te lezen zal het boek niet iedereen kunnen bekoren. Er komen behoorlijk wat moeilijke woorden in en veel namen en personages passeren de revue. Hoe beter je bekend bent met de Europese geschiedenis en met schrijvers, kunstenaars en hun stromingen en ideeën, hoe toegankelijker dit boek zal zijn.

Toch wil ik vooral meegeven: 'Lezen, dat boek.' Is het niet nu, dan later.